جزیره هنگام یکی از جزایر زیبای خلیجفارس است که در جنوب شرقی قشم جای دارد. این جزیره پر از جاذبههای دیدنی و گردشگری است و به همین دلیل افراد زیادی از آن بازدید میکنند.
فهرست مطالب
جزیره هنگام یکی از جزیرههای ایران در خلیجفارس است که با آبادیهای کوچک با وسعت حدود ۵۰ کیلومترمربع واقعشده و دارای معادن نمک و خاک و سرب است.
این جزیره در دو کیلومتری جنوب شرقی جزیره قشم بوده و نه کیلومتر طول و شش کیلومتر عرض دارد. مساحت آن ۶/۳۳ کیلومتر بوده و شکل آن بهصورت مخروط ناقص است و ارتفاعات پست آهکی دارد و بلندترین نقطه آن کوه ناکس با ۱۰۶ متر ارتفاع است.
بومیان اصیل منطقه از قبیله آل بو فلاسه هستند. جد محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی هم به بو فلاسه میرسد. نام پیشین این جزیره بهصورت هنجام یا هنیام متداول بوده است. هنگام در پارسی باستان: هنگاما و در ارمنی: انگام، به معنی وقت، زمان و گاه است، ولی این واژه از دو پاره «هن» و «گام» تشکیلشده است.
فعالیت اقتصادی مردم در جزیره هنگام، ماهیگیری بوده است و هماکنون فروش صدف و پذیرایی از گردشگران نیز از جمله فعالیتهای آنهاست. همچنین پرورش ماهی در قفس، پرورش میگو نیز از فعالیتهای آبزیپروری جزیره هنگام است.
در جزیره هنگام سه روستا وجود دارد که در کنار یکدیگر قرار گرفته و از طریق راه شوسه به هم مرتبطاند.
اولین روستا، روستای هنگام نو است. زمین این روستا شنی است و جای مناسبی برای پهلو گرفتن قایقها به شمار میرود. در این روستا تأسیسات اسکله، پاسگاه انتظامی، کارخانه آبشیرینکن، دفتر پست و مدرسه قرار دارد.
روستای غیل بین دو روستای نو و قدیم هنگام واقعشده است. بهواسطه قرار گرفتن روستای غیل در گودی، آب بسیاری را در خود جمع میکند و به همین دلیل به این نام خوانده میشود. حدود ۲۰۰ تَن در این روستا زندگی میکنند که سنی و شیعهاند و به زبان عربی و فارسی سخن میگویند. آب آن از چاه و باران تأمین میشود و محصول عمده کشاورزی آنها غلات است. اهالی غیل از صید ماهی و زراعت امرارمعاش میکنند.
روستای سوم نیز روستای قدیم نام دارد که نسبت به دو مورد دیگر جمعیت کمتری دارد و در فاصله چهار کیلومتری از آنها قرار گرفته است. اکثر خانههای این روستا خالی از سکنه هستند و اکثر اهالی به ماهیگیری بهویژه صید کوسه مشغولاند.
این جزیره بهواسطه موقعیت جغرافیایی مهمی که دارد و قرار گرفتن در میانه خلیجفارس و نزدیکی تنگه هرمز و جزیره قشم، از اهمیت راهبردی و نظامی شایانی برخوردار بوده است. از همین رو، پرتغالیها در عصر صفویه و انگلیسها در دوران قاجاریه، جزیره هنگام را اشغال کردند. البته دولت انگلیس همواره بر مالکیت دولت ایران نسبت به هنگام اذعان داشت ولی در عمل با حضور نظامی در هنگام، مانع از اعمال حاکمیت دولت ایران بر این بخش از کشورش میگردید. افزون بر حضور نظامی انگلیس در هنگام، شیوخ عرب قبیله بنی فلاسی و سنی مذهب نیز در هنگام حضور داشت و بر این جزیره حکمفرمایی میکرد. سلطان مسقط نیز بر هنگام ادعا داشت و ضمن بازدید از این جزیره تلاش داشت بر هنگام تسلط یابد. در این میان، دولت انگلیس با وجود اینکه حضور نظامیاش در هنگام با مجوز دولت ایران بود و بر حاکمیت دولت ایران بر هنگام اقرار داشت، اما از نافرمانیهای شیخ هنگام نسبت به دولت ایران و مداخلات سلطان مسقط در هنگام بهطور ضمنی پشتیبانی مینمود. دولت انگلیس به شیوههای گوناگون تلاش کرد تا در مقابل اعمال حاکمیت دولت ایران بر هنگام ایستادگی ورزد.
چنین وضعیتی تا سال ۱۳۰۷ هجری خورشیدی پابرجای میماند تا اینکه مدتی پس از آغاز سلطنت رضاشاه و در اردیبهشتماه ۱۳۰۷ هجری خورشیدی، دولت ایران درصدد اعمال حاکمیت بر جزیره هنگام برمیآید. در بیستم اردیبهشتماه ۱۳۰۷ هجری خورشیدی، سه کشتی نظامی ایران به نامهای: گیلان، آذربایجان و پهلوی به فرماندهی ریاست ساخلوی بندرعباس به عزم تصرف هنگام و آزادسازی این جزیره از اشغال نظامیان انگلیسی حرکت مینمایند. در نوزدهم آبان ماه ۱۳۱۱ هجری خورشیدی، سفارت انگلیس در تهران طی یادداشتی به وزارت امور خارجه ایران از دولت ایران درخواست میکند از تقاضای تخلیه جزیره هنگام از نظامیان و کشتیهای انگلیسی صرفنظر نماید. البته این درخواست، تأثیرگذار نمیگردد و نظامیان انگلیسی وادار به خروج از جزیره هنگام میگردند و حاکمیت دولت ایران بر این جزیره بهطور کامل اعمال میگردد.
جزیره زیبای هنگام از جاذبههای دیدنی و گردشگری بسیار زیادی برخوردار است که در ادامه به معرفی هریک از آنها پرداخته میشود.
جزیره هنگام از هر سو با پهنه نیلگون و زیبای دریا احاطهشده و هر تکه از آن به شکلی خاص جلوه میکند. طول نوار ساحلی هنگام، ۵۰ کیلومتر است و در هر قدم، تصویری متفاوت از دریا و امواج باشکوه خلیجفارس را میتوان دید.
در این ساحل ذراتی از نوعی کانیِ براق به چشم میخورد که در میان ماسهها جا خوش کردهاند و جلوهای درخشان به ساحل دادهاند و باعث شده تا حساب ساحل نقرهای هنگام از همه سواحل ایران سوا باشد.
البته ممکن است اجازه ورود و قدم زدن در این ساحل به گردشگران داده نشود که دلیل آنهم آسیبهایی است که طی چند سال گذشته به خاطر برداشتن خاک توسط گردشگران به این ساحل وارد آمده است.
در زمانهای خاصی از سال، شبها ساحل جزیره هنگام چهرهای جادویی به خود میگیرد و آب در آن به رنگ آبی درخشان درمیآید. چنین پدیدهای که در سواحل مالدیو و کالیفرنیا و دیگر نقاط دنیا هم رخ میدهد، ناشی از فیتوپلانکتونهای دریایی است. این آبزیان ریز، وقتی در شرایط ناآرام قرار گیرند از خود نور ساطع میکنند و باعث میشوند که موجها و ماسههای ساحل نیز به شکلی درخشنده به نظر برسند.
جزیره زیبای هنگام باوجود محصور بودن در میان دریا، از گونههای جانوری و حیاتوحش زیبایی برخوردار است که در ادامه به معرفی آنها پرداخته میشود.
۱– دلفینهای هنگام:
با فرارسیدن پاییز، آبهای خلیجفارس مهمانان تازهای را میزبانی میکنند. در اواسط این فصل، دلفینها به نزدیکی هنگام میرسند و تا اواسط اردیبهشت در همین منطقه میمانند. گفته میشود که تاکنون ۱۳ گونه از ۴۰ گونه دلفین در آبهای ایران از جمله خلیجفارس و دریای عمان ثبتشده است.
۲– جبیر:
جِبیر یکی از انواع آهوی بومی شبهقاره هند و ایران است که در کشورهای هندوستان، پاکستان، افغانستان و ایران دیدهشده و بیشتر مناطق بیابانی و گرم را بهعنوان زیستگاه خود انتخاب میکند. این جانور بسیار شبیه به آهوست اما اندازه کوچکتر و بدن ظریفتر و لاغرتری دارد. برخلاف آهو که فقط جنس نر آن شاخ دارد، هر دو جنس نر و ماده جبیر دارای شاخ هستند و گوشها و دم آنها نیز معمولاً از آهو بلندتر است. جبیر برای زندگی به آب کمی نیاز دارد و همین مقدار کم را نیز از گیاهان تأمین میکند.
جزیره هنگام یکی از مناطقی است که جبیر در آن زندگی میکند؛ اما باید خیلی خوششانس باشید که بتوانید آنها را ببینید چرا که بهشدت انسانگریز بوده و میتوانند با سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت بدوند.
۳– خاردم مصری:
خاردم مصری نام خزندهای از خانواده سوسمار است که اندازه جنس نر آن به ۷۶ سانتیمتر میرسد. اعراب بَدوی بهعنوان یک منبع تغذیه از گوشت این خزنده استفاده میکردند. امروز استفاده از گوشت این جاندار، بهندرت دیده میشود؛ اما اعراب چرم ساختهشده از پوست آن را مرغوبترین نوع چرم میدانند.
امروزه تعداد خاردم های مصری در جهان بهشدت رو به کاهش است و هنگام یکی از معدود زیستگاههای آنها به شمار میرود.
۴– لاکپشت پوزه عقابی:
یکی از جانداران ارزشمندی که میتوانید در هنگام ببینید، لاکپشت پوزه عقابی است که از نمونههای کمیاب و در حال انقراض لاک پشتها به شمار میرود. این جاندار یکی از ۴ لاکپشت دریایی است که در خلیجفارس دیده میشود و یکی از دو گونه لاکپشت دریایی است که سواحل ایران را برای تخمگذاری انتخاب میکند.
بیشترین زادآوری لاکپشتهای دریایی در ایران به اینگونه مربوط میشود؛ اما به دلیل برداشتن تخمهای آن توسط بومیان، یکی از گونههای در معرض خطر انقراض به شمار میرود. در سال های اخیر اینگونه در جزایر نَخیلو و امالکرم در استان بوشهر و جزایر قشم، شیدور، هندورابی، هنگام و هرمز در استان هرمزگان دیدهشده است.
در حوالی جزیره هنگام بخشی وجود دارد که با لقب آکواریوم یا موجودات آکواریومی شناخته میشود؛ جایی که میتوانید تمام ماهیهای رنگارنگ را بهصورت آزاد و رها ببینید. در این قسمت، به دلیل شفافیت بالای آب، جانداران رنگارنگ دریایی بهراحتی قابلمشاهده هستند و تنها کافی است کمی غذا برای آنها بریزید تا بپرند و حرکات جالبی را به نمایش بگذارند. البته در این میان نباید خرچنگها را فراموش کنید که بر روی صخرههایی که سر از آب برآوردهاند، به اینسو و آنسو میروند.
شاید در میان جزایر خلیجفارس، هرمز، بهواسطه خاک سرخش شهرت یافته باشد؛ اما بد نیست بدانید، این نوع خاک در هنگام هم یافت میشود و یکی از جذابیتهای آن به شمار میرود.
در این جزیره کوهها و خاکهای قرمز رنگی وجود دارد که با عنوان گِلک خوانده میشوند و در صنایع بسیاری بهکار میروند. در صنعت سنگهای تزئینی برای ساخت ساختمانها از این خاک استفاده میشود و ساختوساز اسکله و سایر تأسیسات نیز با استفاده از آن صورت میگیرد. مردم این منطقه، از خاک اینجا برای تهیه نوعی سس نیز استفاده میکنند که به سس سوراغ شهرت دارد.
بازار هنگام یکی از دیدنیترین بازارهای محلی کشورمان است؛ این بازار با مصالح بومی و محلی درستشده و در قدمبهقدم آن رنگ و بویی از سنتهای کهن جزیره وجود دارد.
فروشندگان با لباسهای خوشرنگ و لعاب محلی، زیباترین دست سازههای شان را که از صدفها ساختهاند به شما ارائه میدهند. بازار هنگام تنها برای خرید نیست بلکه به شما فرصت میدهد تا با مردم بومی همنشین شوید و داستانهای جالبی را در مورد دریا از آنها بشنوید.
همانطور که در تاریخچه جزیره نیز اشاره شد، موقعیت مهم جغرافیایی جزیره هنگام موجب شد تا توجه انگلیسیها به آن جلب شود؛ به اعتقاد آنها، این جزیره با داشتن سواحل عمیق و مناسب برای لنگر انداختن کشتیها و وجود چاههای آب و همچنین به دلیل واقعشدن در منطقه استراتژیک نظامی، اهمیت بسیاری داشته است. همین موضوع باعث شده تا در دورههایی از تاریخ، بیگانگان به این جزیره بیایند و آن را اشغال کنند. هنوز آثار این تجاوزها در جزیره دیده میشود:
۱– تأسیسات بندری انگلیسیها:
انگلیسیها در زمان حکومت قاجار به ساختن خانهها و تأسیساتی نظیر انبار ذغال، تلگرافخانه و غیره در هنگام مشغول شدند و تاسیسات بندری، دریانوردی و ساختمانهای متعددی را ایجاد نمودند تا از همانجا بر خط کشتیرانی خلیجفارس نظارت کنند. آنها در سال ۱۹۰۴ میلادی خط تلگرافی از جاسک به هنگام احداث کردند تا بتوانند بهراحتی با دنیای بیرون از جزیره هم ارتباط داشته باشند. امروزه آثاری از این تأسیسات در هنگام به چشم میخورد و تاریخ استعمار این جزیره را روایت میکند.
۲– کشتی بهگلنشسته پرتغالیها:
پرتغالیها نیز در زمان صفویه پایشان به این جزیره باز شد و با افکار شومی که در سر میپروراندند، بساط خود را در هنگام پهن کردند. بقایایی ناچیز از کشتی بهگلنشسته آنها هنوز هم در اطراف جزیره وجود دارد و در نزدیکی محل تماشای ماهیهای آکواریومی واقعشده است.
در نزدیکی روستای غیل جزیره هنگام، سنگهایی به چشم میخورد که شبیه انسان هستند و همین شباهت باعث شده تا روایتهایی در مورد آنها شکل بگیرد. به اعتقاد مردم این روستا، در زمانهای دور، مادر و دختری به هنگام فرار از زورگویان، دست دعا بر میدارند و از خالق خود کمک میخواهند. خدا هم آنان را تبدیل به سنگ میکند تا از خطر در امان بمانند. امروزه این تندیس سنگی، به یکی از جاذبههای هنگام تبدیلشده است.
یکی از جاذبههای قابلتوجه جنوب کشورمان، نخلستانها هستند که درختان نخل سر به فلک کشیده را در خود جایدادهاند. جزیره هنگام نیز میزبان این درختان هست و نخلستانهای آن زیبایی خاصی دارند. خرمای خوشمزه این نخلها بیشتر به مصرف شخصی میرسند؛ اما بخشی از آن نیز روانه بازار میشوند و در سبد خرید مصرفکنندگان به چشم میخورند.
در کنار ساحل هنگام جدید بازاری محلی برپاست و بوی ادویهی غذاهای محلی شما را به بازدید از این بازار فرامیخواند؛ این بازار با مصالح بومی و محلی درستشده و در قدمبهقدم آن رنگ و بویی از سنتهای کهن جزیره وجود دارد. همه مواد اولیه غذاها از دریا تأمین میشوند و تازه هستند و طبخ آنها نیز توسط مادران جزیره صورت میگیرد. درصورتیکه از این بازار دیدن کردید، طعم بینظیر سمبوسه را از دست ندهید.
همانطور که قبلتر نیز اشاره شد، با فرارسیدن پاییز، آبهای خلیجفارس مهمانان تازهای را میزبانی میکند. در اواسط این فصل، دلفینها به نزدیکی هنگام میرسند و تا اواسط اردیبهشت در همین منطقه میمانند.
اگر از اسکله کندالو که به سمت هنگام حرکت کنید میتوانید دستههای دلفین را ببینید که در کنار هم بانظم خاصی شنا میکنند. از آب بیرون میپرند و گاهی به نظر میآید درحالیکه لبخند میزنند با بالههای پهن و خاکستریرنگشان برای شما دست تکان میدهند. دیدن دستههای دلفین از نزدیک میتواند به تجربهای منحصربهفرد در زندگیتان بدل شود.
در این بازار محلی صنایعدستی که با صدف ساختهشده نیز عرضه میشود و درصورتیکه علاقهمند باشد زنان محلی با حنا، طرحهایی از گل را بر دستانتان نقش میزنند.
صید بیرویه صدفها و محصولات دریا، حیات را در این جزیره با خطر مواجه کرده و در آیندهای نزدیک میتواند موجب آسیبهای زیستمحیطی شود. حواستان باشد که چه چیزی را در این جزیره میخرید و یا بر میدارید چرا که برداشتن ناآگاهانه حتی یک صدف مشکلاتی را به دنبال دارد. این صدفها خانه گونهای از خرچنگها هستند که در صورت کم شدن تعداد صدفها، از بین خواهند رفت. حال حساب کنید اگر هر مسافر به دلیل خودخواهی یک مشت از این صدفها بردارد، چه مشکل جدیای برای حیاتوحش بیگناه منطقه به وجود خواهد آمد.
از اواسط پاییز تا اواسط اردیبهشت بهترین زمان سفر به هنگام است؛ البته اگر میخواهید شانس بیشتری برای دیدن دلفینها داشته باشید، بهتر است برنامهریزی سفر خود را برای ماههای آذر و دی انجام دهید.
ایام عید نوروز، تعداد گردشگران در قشم و هنگام به اوج خود میرسد. در نیمه اول اردیبهشت نیز کموبیش مسافرانی در این جزیره دیده میشوند؛ اما با گرم شدن هوا، کمتر کسی راهی این خطه از ایران میشود.
در پاییز و زمستان هوای هنگام معتدل میشود و در ماههای آذر و دی حضور دلفینها به خوبی مشهود است.
برای رسیدن به جزیره هنگام باید در ابتدا راهی قشم شوید و خودتان را به اسکله کندالو برسانید. در این اسکله قایقهایی وجود دارند که با هزینه نفری ۱۵,۰۰۰ تومان (سال ۱۴۰۰) شما را به هنگام میرسانند. فاصله بندر کندالو تا اسکله جزیره هنگام حدود ۷ تا ۱۰ دقیقه است و قایقها از ۸ صبح تا غروب آفتاب جابهجایی مسافران را انجام میدهند.
آدرس: جزیره قشم، اسکله کندالو